CSE’de Ön Baskı (Preprint) Kaynakları
Bilimsel yayıncılık süreci, son yıllarda önemli bir dönüşüm geçirmiştir. Geleneksel hakemli dergilerde yayımlanma süreci uzun ve zahmetli olabildiğinden, bilim insanları araştırma sonuçlarını daha hızlı paylaşabilmek amacıyla “ön baskı” (preprint) platformlarını kullanmaya yönelmiştir. Bu platformlar sayesinde henüz hakem değerlendirmesi tamamlanmamış makaleler, geniş akademik toplulukla paylaşılabilir ve erken geri bildirim alınabilir. Bu gelişmeler, özellikle COVID-19 gibi acil bilimsel durumlarda araştırmanın hızla dolaşıma girmesi açısından büyük avantaj sağlamıştır. Ancak bu tür kaynakların bilimsel yazında nasıl gösterileceği konusunda standartlara uyum kritik önem taşır. Council of Science Editors (CSE) stili, ön baskı kaynakların gösterimi için açık kurallar sunar. Bu yazıda, CSE formatına göre preprint (ön baskı) kaynakların nasıl yazılacağı, metin içi ve kaynakça düzenlemeleri, DOI numarası kullanımı, etik sınırlar ve sık yapılan hatalar detaylı şekilde incelenecektir.
Ön Baskı (Preprint) Nedir?
Ön baskı, bir akademik çalışmanın resmi olarak hakemli bir dergide yayımlanmadan önce, açık erişimli dijital platformlarda paylaşılan ilk versiyonudur. Bu çalışmalar, yayıncılara sunulmadan önce veya hakem değerlendirmesi sürecindeyken yazarlar tarafından yayımlanabilir.
Yaygın ön baskı platformları şunlardır:
-
arXiv.org (fizik, matematik, bilgisayar bilimi)
-
bioRxiv (biyoloji)
-
medRxiv (tıp)
-
ChemRxiv (kimya)
-
SSRN (sosyal bilimler)
-
PsyArXiv (psikoloji)
Bu platformlarda yayımlanan çalışmalar genellikle DOI (Digital Object Identifier) ile birlikte sunulur.
CSE Stilinde Ön Baskı Kaynak Gösterimi
CSE, ön baskı makaleleri hakemli yayınlardan ayırarak gösterilmesini önerir. Bu hem çalışmanın statüsünü ortaya koymak hem de okuyucuyu yanıltmamak açısından önemlidir. Preprint kaynaklar, kaynakçaya alınabilir; ancak bu bilgilerin doğru formatta yazılması gerekir.
a. Kaynakça Giriş Formatı (Ad-Tarih Sistemi):
Yazar Soyadı Adının Baş Harfi. Yıl. Makale başlığı [preprint]. Ön baskı platformu. DOI veya URL
Örnek:
Kaplan H, Yılmaz F. 2024. CRISPR-Cas9 techniques in plant genome editing [preprint]. bioRxiv. https://doi.org/10.1101/2024.04.10.039238
b. Metin İçi Atıf:
-
Ad-Tarih sisteminde:
(Kaplan ve Yılmaz 2024) -
Ad-Sayı sisteminde:
[3]
Ancak CSE stiline göre metin içinde atıf yaparken metin okuyucusunun bilgilendirilmesi açısından “preprint” olduğu özellikle belirtilmelidir. Örnek:
Bu konuya dair önemli bir ön çalışma yayımlanmıştır (Kaplan ve Yılmaz 2024, preprint).
DOI Kullanımının Önemi
DOI (Digital Object Identifier), dijital içeriklerin benzersiz tanımlanmasını sağlar. Preprint makaleler çoğunlukla DOI ile birlikte yayımlandığından, bu numara CSE kaynakça sisteminde mutlaka belirtilmelidir.
DOI’li örnek:
Öztürk N, Demir E. 2023. Atmospheric changes in urban microclimates [preprint]. arXiv. https://doi.org/10.48550/arXiv.2305.02412
Eğer DOI yoksa URL kullanılmalı, ancak erişim tarihi de eklenmelidir:
Öztürk N, Demir E. 2023. Atmospheric changes in urban microclimates [preprint]. arXiv. [accessed 2024 May 2]. https://arxiv.org/abs/2305.02412
Ön Baskıların Kaynakçada Ayırt Edilmesi
CSE stilinde ön baskıların kaynakça listesinde mutlaka “[preprint]” ifadesiyle tanımlanması gerekir. Bu ibare, kaynak bilgilerinde başlıkla birlikte ya da platform adından sonra da verilebilir; her iki kullanım da doğrudur.
Yanlış:
Kaplan H, Yılmaz F. 2024. CRISPR-Cas9 techniques in plant genome editing. bioRxiv.
Doğru:
Kaplan H, Yılmaz F. 2024. CRISPR-Cas9 techniques in plant genome editing [preprint]. bioRxiv.
Preprint ve Yayınlanmış Versiyon İlişkisi
Bir çalışma önce preprint olarak yayımlanıp, daha sonra hakemli bir dergide yayımlanabilir. Bu durumda, çalışmanın yalnızca resmi yayını kaynakçaya eklenmeli, preprint versiyonuna ayrıca atıf yapılmamalıdır. Ancak:
-
Makale yayımlandığında başlığı veya içerik kısmı değişmişse
-
Preprint’e özel bir tartışma yapılmışsa
bu durumda her iki versiyona da ayrı ayrı atıf yapılabilir.
Kaynakça örneği:
Kaya E, Tunç R. 2023. MicroRNA networks in aging [preprint]. bioRxiv. https://doi.org/10.1101/2023.03.12.123456
Kaya E, Tunç R. 2024. MicroRNA networks in aging. Aging Cell. 23(2):e13991.
Etik İlkeler ve Bilgilendirme
CSE, preprint kullanımında etik bilinci vurgular. Henüz hakemli süreçten geçmemiş bir çalışmaya atıf yapılırken:
-
Bilginin doğruluğu teyit edilmemiş olabilir.
-
Bilimsel kanıt düzeyi daha düşük kabul edilir.
-
Bu nedenle “preprint” ibaresi açıkça belirtilmelidir.
Özellikle sağlık bilimlerinde preprint kullanımı daha dikkatli yapılmalı, karar destek sürecine doğrudan etkisi olacak çalışmalar sadece hakemli literatürden alınmalıdır.
Yazılım Üzerinde Preprint Kaynak Girişi
EndNote, Zotero ve Mendeley gibi referans yönetim araçları, preprint girişi için özel alanlar sunar.
-
Yayın türü: Preprint
-
Platform adı: arXiv, bioRxiv, vb.
-
Yıl: Yayım tarihi
-
Notlar: “Preprint” olarak tanımlanmalı
-
DOI veya URL: Mutlaka girilmeli
Bu yazılımlar, CSE stiliyle uyumlu çıktı alırken “[preprint]” ibaresini otomatik yerleştirir.
Sık Yapılan Hatalar
| Hata | Açıklama | CSE’ye Göre Doğrusu |
|---|---|---|
| Preprint’i normal makale gibi göstermek | Bilgiyi yanıltıcı hale getirir | “[preprint]” ibaresi mutlaka kullanılmalı |
| DOI bilgisi olmadan URL ile yetinmek | Takip edilebilirliği azaltır | Varsa DOI kullanılmalı |
| Preprint ve yayımlanmış versiyonu aynı anda göstermek | Çift sayım olur | Sadece biri seçilmeli veya net ayrılmalı |
| Hakemli yayında preprint bilgi gizlemek | Etik ihlal olur | Preprint olarak açıkça belirtilmeli |
Preprint ve Literatür Taramalarında Kullanımı
Preprint kaynaklar, sistematik literatür taramalarında dikkatli şekilde sınıflandırılmalıdır. Eğer hakemli literatür yeterli değilse veya konuyla ilgili güncel çalışma yoksa preprint’ler değerli olabilir. Ancak:
-
Preprint’lerin ayrı bölümde listelenmesi
-
Hakemli literatürden ayrılması
-
Geri çekilme riskine karşı dikkatli olunması gerekir
Sonuç
CSE stilinde ön baskı (preprint) kaynakların gösterimi, akademik şeffaflık ve doğruluk açısından kritik bir öneme sahiptir. Her ne kadar bu tür çalışmalar bilimsel üretimin hızlanmasına katkı sağlasa da, henüz hakem sürecinden geçmemiş olmaları nedeniyle metin içinde ve kaynakçada mutlaka ayırt edici şekilde gösterilmelidir. Bu yazıda, CSE formatında preprint gösteriminin nasıl yapılacağı, DOI kullanımı, etik sorumluluklar ve yazılımlarla entegrasyon süreçleri detaylı olarak açıklanmıştır. Doğru biçimde tanımlanmış bir preprint kaynağı, akademik metnin hem güncelliğini artırır hem de yazım kurallarına uyumlu kalmasını sağlar. Araştırmacıların bu kuralları uygularken dikkatli olmaları, metinlerinin hem akademik değerini hem de bilimsel güvenilirliğini artıracaktır. CSE stilinin sunduğu sistemli yaklaşım sayesinde, ön baskı kaynaklar akademik yazının şeffaf ve sağlam temellere dayalı bir parçası hâline gelir.
Akademi Delisi, eğitim ve akademik destek alanında kapsamlı hizmetler sunan öncü bir platformdur. Öğrencilerin akademik başarılarına yön verirken, onları bilgiyle buluşturmayı ve potansiyellerini en üst düzeye çıkarmayı amaç edinmiş bir ekibiz. Sitemiz bünyesinde ödevlerden projelere, tezlerden makalelere kadar geniş bir yelpazede destek sağlıyoruz. Alanında uzman yazarlarımız, öğrencilere özgün içerikler sunarken, aynı zamanda onlara araştırma, analiz ve yazım konularında rehberlik ederek kendilerini geliştirmelerine yardımcı oluyor.
Akademik hayatın zorluklarıyla başa çıkmak artık daha kolay. Akademi Delisi olarak, öğrencilere sadece ödevlerinde değil, aynı zamanda araştırma projelerinde, tez çalışmalarında ve diğer akademik gereksinimlerinde de destek sağlıyoruz. Sunduğumuz kaliteli hizmetler sayesinde öğrenciler zamanlarını daha verimli bir şekilde kullanabilirler. Uzman ekibimiz, her bir öğrencinin ihtiyaçlarına özel çözümler üreterek, onların akademik hedeflerine ulaşmalarına katkı sağlar.
Gelişmiş kaynaklara erişimden akademik yazım kurallarına, araştırma yöntemlerinden kaynakça oluşturmaya kadar her aşamada öğrencilere destek sunan Akademi Delisi, eğitimde yeni bir perspektif sunuyor. Amacımız, öğrencilere sadece geçici çözümler değil, aynı zamanda uzun vadeli öğrenme ve başarıya giden yolda rehberlik etmektir.
akademik kaynak preprint akademik preprint kullanımı arxiv atıf örneği arxiv kaynak gösterimi arxiv url citation biorxiv cse citation biorxiv cse stil cse bibliography preprint cse citation düzeni cse citation preprint örnek cse citation prepublication cse citation rehberi cse formatında arxiv cse ile bilimsel yazım cse kaynak etik kurallar cse kaynak girişi cse kaynak yazım kuralları cse metin içi preprint cse ön baskı alıntı cse preprint kaynak cse referans listesi preprint cse referans preprint cse stilinde ön baskı cse style preprint doi ile preprint gösterimi hakemsiz kaynak cse literatür taramasında preprint medrxiv kaynakça ön baskı alıntı cse ön baskı makale cse ön baskı yazımı cse open access preprint cse preprint atıf cse preprint çalışmaları cse preprint citation etik preprint citation örneği preprint DOI kullanımı preprint doi nasıl yazılır preprint etik kurallar preprint ile metin içi atıf preprint kaynak nasıl yazılır preprint makale girişi preprint nedir cse preprint platform adı preprint platformları cse preprint referans cse preprint url kullanımı yayın öncesi kaynak gösterimi yazımda preprint belirtme