Akademik Projelerde Kodlama Hatalarının Düzenlenmesi

Akademik bir proje; araştırma sorusunun berraklığı, tasarımın isabeti, ölçümün güvenilirliği ve analizin sağlamlığı kadar, kodun doğruluğu ve izlenebilirliği ile de ayakta durur. Birçok tez ve makalede, menülerle veya arayüzlerle başlanan işler kısa sürede kod dünyasına taşar: veri temizliği, birleştirmeler, bantlama kararları, zaman pencereleri, model kurulumları, duyarlılık senaryoları… İşte tam burada, görünmez bir risk büyür: kodlama hataları. Hatalar yalnızca bir “syntax” meselesi değildir; yanlış veri varsayımları, sessizce düşen gözlemler, yanlış birleşimler, bant kararlarının tutarsız uygulanması, zaman penceresi duvarlarının delinmesi, veri sızıntısı, kapalı-set fonksiyonların varsayımları, sürüm karmaşası, kopyala–yapıştırla biriken gölgeler, alt grup/etkileşimde küçük hücrelerin ifşası gibi katmanlar, sonucu fark ettirmeden yoldan çıkarabilir.

1) Zihin Seti: Hata Yönetimi, Kodun Mimarisiyle Başlar

Kodlama hatası, “dalgın bir anda yazılan yanlış bir karakter”den ibaret değildir. Akademik projede hata; karar zincirindeki herhangi bir parçanın kırılmasıdır. Bu yüzden hatayı düşmanca değil, mimarî bir mesele olarak ele alın:

• Önce sahne: hangi dosyalar, hangi sırayla, hangi karar duvarlarından geçecek?

• Sonra sözleşme: her adım sonunda hangi ara çıktı üretilecek, adına ne denecek, nerede duracak?

• En sonda test: her ara çıktı için beklediğim 3 şey nedir (örn. satır sayısı artmalı/azalmalı mı, belirli bir alan boş kalmamalı mı, band dağılımı makul mü)?

Uygulamalı sahne: Öğrenci işlerinden gelen kayıt + dönem ortası anket + platform logları birleştirilecek. Zihin cümlesi: “Her dosya ara katman üretir; birleştirme öncesi–sonrası satır sayısı ve tekil anahtar testleri otomatik çalışır; karar duvarları (duyuru +1 penceresi, pasif >20 dk kesme) ayrı fonksiyonlardır.”

---

2) Veri Modeli: Ham–Ara–Son Katman Ayrımı

Karışıklığın kaynağı çoğu kez tek bir klasörde her şeyin olmasıdır. Akademik projede üç katmanlı bir ayrım netlik sağlar:

• Ham (raw): Dokunulmamış kaynak dosyalar. “Dokunma” yasağı var.

• Ara (intermediate): Temizlik, birleştirme, bantlama sonrası, tekrarlanabilir üretimler.

• Son (final/analysis): Analize giren tablo(lar).

Uygulamalı sahne: “raw/anket_donem_ortasi.csv” dosyasını asla düzenlemezsiniz; “intermediate/anket_clean_v12.csv” ve “final/analysis_panel_v5.parquet” gibi dosyalar, sürüm notu ile birlikte üretilir.

---

3) Birleştirme (Join) Hataları: Kaybolan Satırlar, Çoğalan Kopyalar

Akademik projelerde en sinsi hatalar join adımlarında saklıdır. İki uç felaket:

• Satır kaybı: “İç birleştirme” beklenmedik veri kaybı yaratır; özellikle log veya anket katılımı eşit dağılmıyorsa, bazı gruplar sessizce düşer.

• Satır şişmesi: Bir–çok veya çok–çok ilişkilerde anahtarlar uygun değilse satırlar çoğalır; sonuçlar abartılır.

Uygulamalı sahne: Öğrenci kimliği + dönem + ders kodu anahtar üçlüsünü netleştirip, birleştirme öncesi–sonrası satır sayısını ve tekil anahtar sayısını otomatik rapor eden kısa bir test bloğu çalıştırın. Beklentinin dışındaysa işlem abort olup hata mesajı yazsın.

---

4) Eksik Veri Gölgesi: “Yanıt Yok ≠ Uygulanmadı ≠ Bilmiyorum”

Eksikleri tek kategoriye atmak, hem istatistiği hem etik değerlendirmeyi bozar. Kodda ayrı etiket mekanizması şart:

• “Yanıt yok” → anket bırakıldı/boş.

• “Uygulanmadı” → kişi için geçerli değildi.

• “Bilmiyorum” → bilinçli belirsizlik.

Uygulamalı sahne: Analiz çıktılarında bu üç durum ayrı sayılır; “eksiksiz alt küme” ve “tüm veri” sonuçları yan yana üretilir. Duyarlılıkta yön sabit mi? Kod, bunu otomatik raporlar.

---

5) İndeksleme, Filtre ve Alt Küme Hataları: Sessizce Çöken Koşullar

Dil fark etmeksizin (R, Python, SPSS Syntax, Jamovi kod blokları), filtrelerdeki eşik ve mantık hataları en sık görülen kaynaklardandır:

• >= yerine > kullanımı, 3’lük eşiği 2’ye indirger.

• AND/OR karışıklığı, beklenen alt kümeyi genişletir veya daraltır.

• Zaman penceresinde sınır günleri düşer.

Uygulamalı sahne: “İlk 6 hafta” filtresi, başlangıç haftası = 0 sayıldığında haftalar 0–5 mi, 1–6 mı? Kodda test cümlesi: “Bu alt küme beklenen X±Y satır sayısına yakın mı?” Aykırılıkta alarm üretin.

---

6) Zaman Penceresi ve Ritim Duvarları: Geleceği Geçmişe Sızdırmayın

Öngörü veya politika simülasyonu yazarken, gelecekten bilgi sızdırmak (leakage) çok kolaydır. Kodda zaman duvarı koyun:

• Öngörü anında bilinmeyen alanları hariç tut.

• “Duyuru +1” gibi ritim işaretlerini olay günlüğünden al; manuel yazıp unutma.

Uygulamalı sahne: Dönem sonu notunu kullanarak dönem başı sürdürmeyi “tahmin eden” kod, gerçekte gelecek bilgisini taşıyordur. Zaman duvarı testleri, bu alanları ban listesinde tutar.

---

7) Bantlama/Dönüşümlerde Tutarlılık: 5’ten 3’e Her Yerde Aynı mı?

Likert benzeri dönüşümler (5’ten 3 banda) veya pasif oturum kesmesi (ör. >20 dk) bir yerde unutulur, başka yerde farklı uygulanırsa, proje kendi kendini çürütür. Çözüm:

• Bantlama kurallarını tek fonksiyonda toplayın.

• Her fonksiyon sürüm notu ve parametrelerle çağrılsın.

Uygulamalı sahne: bantla_likert(v, scheme="5to3_v3") gibi bir sözleşme; “v3” notu sürüm günlüğüne işlenir. Duyarlılıkta “v2/v4” denenir ve üretilen farklar raporlanır.

---

8) Kategorik Etiket ve Eşleştirme Sorunları: “Kırsal/Köy/Rural” Kaosu

Çok kaynaktan gelen verilerde aynı kavram farklı yazılır. Kodda merkezi bir sözlük kullanın:

• “Kırsal”, “köy”, “rural” → kırsal.

• “Kent”, “şehir”, “urban” → kent.

• Eşleştirme öncesi tüm etiketler bu sözlükten geçsin.

Uygulamalı sahne: Birleştirmeden önce “kampüs_tipi” alanını normalize eden normalize_kampus_tip() çağrısı zorunlu adım olur; aksi durumda join abort eder.

---

9) Tekrarlanan İşlemler: Fonksiyonlaştır ve Testle

Kodu “kopyala–yapıştır” büyütmek; gizli diverjansın ana sebebi. Çözüm:

• Yinelenen adımlar fonksiyon olsun.

• Fonksiyonlar, küçük testlerle (beklenen tip, beklenen aralık) çalışsın.

• Her fonksiyon anlamlı tek iş yapsın.

Uygulamalı sahne: “Pasif kesme + bantlama + zaman penceresi” üçlüsünü tek fonksiyon haline getirip; çıktıdaki satır sayısı, band payları ve tarih aralığına assert koymak.

---

10) Çalışma Ortamı ve Sürüm Disiplinleri: Ortam Karmasını Durdurun

Aynı projeyi üç farklı makinede, üç farklı dil/versiyonla çalıştırıp “aynı sonuç” beklemek saflıktır. Akademik projede:

• Bağımlılık dosyası (kullanılan paketlerin sürümleri).

• Tasarılı çalışma dizini (göreli yollar).

• Script çalışma sırası (00_raw, 10_clean, 20_join…).

• Tek komutla tüm hattı çalıştırma (reprodüksiyon).

Uygulamalı sahne: “make” veya eşdeğer iş akışıyla run_all komutu; çıktıda “v1.3—pasif >20 dk; eşik ≥3; duyarlılık 10 gün penceresi denendi” gibi özet belirir.

---

11) Günlük (Log) ve İz Bırakma: Ne Olduğunu Değil, Ne Zaman Olduğunu da Yaz

Sorun çıktığında en değerli bilgi, ne zaman hangi data ve kod sürümünün çalıştığıdır. Log kaydı; tarih/saat, veri kesim tarihi, kullanılan fonksiyon sürümleri, önemli parametreleri içerir.

Uygulamalı sahne: “2025-02-14 21:32 – analysis_panel_v5.parquet – pasif >20 – likert 5→3 v3 – eşik ≥3 – tatil bayrakları var.” Bir ay sonra aynı koşulları aynen yeniden kurabilirsiniz.

---

12) Duyarlılık ve Sağlamlık Otomasyonu: Varsayım Değişince Alarm Ver

Makul alternatiflerin (eşik ≥3→≥2, pencere 14→10 gün, pasif 20→15 dk, band şeması v2→v3) hepsi varsayımtır. Kodda “duyarlılık çerçevesi” kurun:

• Tek komutla alternatifleri dener.

• “Yön sabit mi?” sorusuna otomatik cümle yazar.

• Fark belirli bir eşiği aşarsa kırılganlık alarmı verir.

Uygulamalı sahne: Oturum kesme 15–25 dk arasında; sonuç: “Yön sabit, büyüklük biraz oynuyor.” Bu cümle rapora doğrudan düşer.

---

13) Rapor Üretimi: Karar Cümlesi İçin Kodlu Omurga

Kod, rapora karar dili üretmeli. Her sonuç bloğunun üç cümlelik omurgası otomatik yazdırılabilir:

1. Gerekçe: “Düşük başlangıç × esneklik etkisi, ilk 6 haftada?”

2. Bulgu: “Küçük–orta; sınıf başına 3–4 (2–7); kırsalda daha büyük; belirsizlik orta.”

3. Karar: “Eşik ≥3 (kapasite artarsa ≥2); duyuru +1 akşam penceresi; küçük hücreler birleştirildi.”

Uygulamalı sahne: Kod, bu cümleleri “rapor.md” veya “rapor.docx”e ekler; sürüm otomatik güncellenir.

---

14) Küçük Hücre Gizliliği ve Etik Kontroller: Yayına Gitmeden Önce

n<5 hücrelerin açılması, kişilerin tanınabilir olmasına yol açabilir. Kodda:

• Küçük hücreleri otomatik birleştir veya maskeler üret.

• Damgalayıcı etiketleri değiştir (“zayıf öğrenci” yerine “daha fazla desteğe ihtiyaç duyan öğrenci”).

• Hassas alanlar için anonimizasyon uygula.

Uygulamalı sahne: “Kamerayı her zaman açarım” üst bandı, küçük kırsal kampüste çok az kişi. Kod otomatik olarak bu hücreleri birleştirir ve rapora dipnot düşer.

---

15) Nitel–Nicel Köprü: Kod, Mekanizmanın Sesine Alan Açmalı

Kısa alıntıları (nitel) analize bağlayan kısım, kod içinde yer tutucular ile beslenebilir:

• “Kamerayı açınca evim görünüyor.” (mahremiyet)

• “Akşam 20:00–22:00 daha uygun.” (zamanlama)

• “Yağışta yüz yüze zor.” (erişim)

Uygulamalı sahne: Rapor üretimi sırasında, ilgili grafiğin yanına doğru alıntı otomatik eklenir; mekanizma anlatısı atlanmaz.

---

16) Yaygın Hatalar ve Hızlı Onarımlar

• Hata: Birleştirme anahtarları eksik; satır şişmesi.
  Onarım: Doğru anahtar üçlüsünü (ör. öğrenci+dönem+ders) zorunlu kıl; birleştirme öncesi–sonrası satır/tekil kontrolü yap.

• Hata: Zaman penceresi yanlış (sınır günler düştü).
  Onarım: “İlk 6 hafta” duvarı için test: beklenen tarih aralığı ve satır sayısı assert.

• Hata: Bantlama farklı yerlerde farklı.
  Onarım: Tek fonksiyon–tek gerçek; parametreyle sürümle; duyarlılık otomasyonu ekle.

• Hata: Eksikler tek sepete.
  Onarım: “Yanıt yok/uygulanmadı/bilmiyorum” ayrı kodla üretilsin; analizde iki versiyon (tam/tüm).

• Hata: Eşik ve ritim varsayımları unutulmuş.
  Onarım: “Eşik ≥3” ve “duyuru +1” gibi karar çizgileri rapora otomatik işlensin.

• Hata: Veri sızıntısı (gelecekten bilgi).
  Onarım: Zaman duvarı listesi; öngörü anında bilinmeyen alanları banla.

• Hata: Küçük hücre gizliliği atlandı.
  Onarım: n<5 maskesi ve birleştirme; damgalamayan etiketler.

---

17) Disiplinlerarası Mini Sahneler

Eğitim – Sürdürme:
Hata: Anket katılmayan gece programı öğrencileri join’de düştü → kazanım abartıldı.
Onarım: Join anahtarları düzeltilip “left join” kullanıldı; satır sayısı testinde sapma alarm verdi; etki küçük–orta seviyeye indi. Karar: “Eşik ≥3; kırsalda akşam 20:00–22:00; duyuru +1.”

Klinik – Bekleme Süresi:
Hata: Pasif oturumlar temizlenmeden süre hesaplandı → uzamış gibi göründü.
Onarım: “Pasif >20 dk” kesme fonksiyonlaştırıldı; duyarlılıkta 15–25 dk denendi; 2–6 dakika kısalma mesajı sabit.

Kamu – Başvuru Ritmi:
Hata: Tatil bayrağı eksik; tepe kaymış görünüyor.
Onarım: Olay günlüğü eklendi; “duyuru +1” tepe netleşti; yağış günlerinde yüz yüze düşüş, çevrim içi artış doğrulandı.

Sosyal Bilimler – Likert Bandı:
Hata: 5’li ölçeği yer yer 3 banda, yer yer ham kullanma → çelişkili sonuç.
Onarım: “5→3 v3” tek fonksiyon; “bazen” bandı geniş, “hiç” sabit; nitel alıntı mekanizmayı anlattı.

---

18) Yeniden Üretilebilir Rapor ve Karar Günlüğü

Kod, yalnız analiz üretmez; rapor ve karar günlüğü de üretir:

• Rapor başlıkları karar cümlesi ile otomatik atılsın.

• Her karar çizgisi (eşik–zaman–kapasite–hata bedeli) not olarak eklensin.

• Rapor sonunda sürüm notu yer alsın: “v1.3—pasif >20; likert 5→3 v3; pencere 14 gün; duyarlılık 10 gün; yön sabit.”

Uygulamalı sahne: Jüri, aynı kodla bir ay sonra aynı raporu yeniden alır; güven artar.

---

19) Eğitim ve Ekip Rutinleri: Hataları Erken Yakalayan Ritüeller

• EDA turu: Her hafta iki cümlelik “sözlü grafik” sunumu.

• Duyarlılık kutusu: Her toplantıda tek varsayımı değiştir; yön kaldı mı?

• Join testi: Birleştirme öncesi–sonrası ölçümleri herkes görsün.

• Gizlilik kontrolü: n<5 otomatik işaret; dil denetimi.

• Sürüm ve log: Haftalık özet çıktısı.

Uygulamalı sahne: Duyarlılık raporu, “eşik ≥3→≥2” denendiğinde mesaj sabit kaldığını gösterir; ekip, kapasite artarsa ≥2’ye geçme kararı alır.

---

20) Kontrol Listesi – Kodlama Hatalarını Düzenlemeden Teslime Gitme

1. Veri modeli: raw–intermediate–final katmanları net mi?

2. Join: Anahtarlar doğru mu; satır/tekil testleri geçti mi?

3. Eksikler: “Yanıt yok/uygulanmadı/bilmiyorum” ayrıldı mı; iki versiyon (tam/tüm) üretildi mi?

4. Zaman duvarı: Öngörü anında bilinmeyen alanlar dışarıda mı; “duyuru +1/zirve/tatil” olay günlüğünden mi geliyor?

5. Bantlama: Tek fonksiyon–tek gerçek; sürüm etiketi var mı?

6. Rapor otomasyonu: Gerekçe–bulgu–karar üç cümlesi otomatik mi; eşik çizgileri ve notlar yazılıyor mu?

7. Duyarlılık: Eşik, pencere, pasif kesme, band şeması alternatifleri denendi mi; yön sabit mi?

8. Gizlilik ve etik: n<5 maskesi ve damgalamayan dil otomatize mi?

9. Log ve sürüm notu: Her koşu tarih/saat, veri kesimi, fonksiyon sürümleri ve parametrelerle kaydedildi mi?

10. Ortam disiplini: Bağımlılıklar, yol sözleşmesi ve tek komutla çalışma sağlandı mı?

11. Alt grup/etkileşim: Kimin için daha çok? Küçük hücreler korundu mu?

12. Kopyala–yapıştır yok: Tekrarlanan adımlar fonksiyonlaştırıldı mı?

13. Filtre sınırları: >= / > ve hafta sınırları için test var mı?

14. Nitel–nicel köprü: Mekanizma alıntıları rapora ilişti mi?

15. Karar günlüğü: Eşik–zaman–kapasite–hata bedeli kararları kronikte mi?

---

Sonuç

Akademik projede kodlama hatalarını düzenlemek, “hata bulma” refleksinden çok daha fazlasıdır: karar üretme mimarisidir. Bu yazı, ham–ara–son veri modelinden başlayıp birleştirme tuzaklarına, eksik veri gölgelerine, filtre ve zaman duvarlarına, bantlama/dönüşüm tutarlılığına, etiket eşleştirme sözlüklerine, fonksiyonlaştırmaya, ortam–sürüm disiplinlerine, log–iz bırakmaya, duyarlılık otomasyonuna, gizlilik–etik denetimlerine ve yeniden üretilebilir rapora kadar baştan sona bir omurga sundu.

Özüyle:

• Hata yönetimi yalnız debug değildir; sözleşme–katman–test üçlüsüdür.

• Join hataları en sinsi olandır; satır/tekil testleri otomatik çalışmalı.

• Zaman duvarı kurulmadan yapılan öngörü, veri sızıntısına davetiyedir.

• Bantlama/dönüşüm tek fonksiyonda toplanmazsa, proje kendi kendini sabote eder.

• Eksikler, tek sepete atılmamalı; “yanıt yok/uygulanmadı/bilmiyorum” ayrımı, sonuç diline yansıtılmalıdır.

• Duyarlılık otomasyonu, varsayım değişince mesajın kaderini açıklar; güven üretir.

• Gizlilik ve etik (n<5 maskesi, damgalamayan dil) kodun bir parçası olmalıdır.

• Rapor otomasyonu “gerekçe–bulgu–karar” cümlelerini üretmeli; eşik–zaman–kapasite–hata bedeli görünür olmalıdır.

• Sürüm notu ve karar günlüğü, yarın aynı koşullarda aynı sonucu doğuracak izdir.

Böyle çalıştığınızda, kod yalnızca “çalışan bir şey” olmaktan çıkar; adaletli, şeffaf ve uygulanabilir bir bilimsel karar motoruna dönüşür. Okur, yalnız “analizi” değil, hangi haftada, kime, hangi eşikte ve hangi bedelle ne yapılacağını duyar. Akademik değer, işte o zaman gerçek hayata bağlanır; kod, bu köprünün görünmez ama taşıyıcı iskelesi olur.

Akademi Delisi, eğitim ve akademik destek alanında kapsamlı hizmetler sunan öncü bir platformdur. Öğrencilerin akademik başarılarına yön verirken, onları bilgiyle buluşturmayı ve potansiyellerini en üst düzeye çıkarmayı amaç edinmiş bir ekibiz. Sitemiz bünyesinde ödevlerden projelere, tezlerden makalelere kadar geniş bir yelpazede destek sağlıyoruz. Alanında uzman yazarlarımız, öğrencilere özgün içerikler sunarken, aynı zamanda onlara araştırma, analiz ve yazım konularında rehberlik ederek kendilerini geliştirmelerine yardımcı oluyor.
Akademik hayatın zorluklarıyla başa çıkmak artık daha kolay. Akademi Delisi olarak, öğrencilere sadece ödevlerinde değil, aynı zamanda araştırma projelerinde, tez çalışmalarında ve diğer akademik gereksinimlerinde de destek sağlıyoruz. Sunduğumuz kaliteli hizmetler sayesinde öğrenciler zamanlarını daha verimli bir şekilde kullanabilirler. Uzman ekibimiz, her bir öğrencinin ihtiyaçlarına özel çözümler üreterek, onların akademik hedeflerine ulaşmalarına katkı sağlar.
Gelişmiş kaynaklara erişimden akademik yazım kurallarına, araştırma yöntemlerinden kaynakça oluşturmaya kadar her aşamada öğrencilere destek sunan Akademi Delisi, eğitimde yeni bir perspektif sunuyor. Amacımız, öğrencilere sadece geçici çözümler değil, aynı zamanda uzun vadeli öğrenme ve başarıya giden yolda rehberlik etmektir.