CSE Sisteminde Açık Erişim Dergiler
Bilimsel bilginin daha geniş kitlelere ulaşmasını sağlamak amacıyla geliştirilen açık erişim (open access) modeli, akademik dünyada önemli bir devrim yaratmıştır. Bu model sayesinde araştırmacılar, öğrenciler ve genel kamu; ücret ödemeden veya abone olmadan bilimsel yayınlara erişebilmektedir. Açık erişim dergiler, yayınlanan içeriklerin dijital ortamda sınırsız ve ücretsiz olarak sunulması esasına dayanır. Bu bağlamda, Council of Science Editors (CSE) stilinde yapılan akademik çalışmalarda, açık erişim kaynakların doğru biçimde alıntılanması ve etik çerçevede kullanılması büyük önem taşır. Bu yazıda, CSE sisteminde açık erişim dergilerin nasıl kaynak gösterileceği, DOI ve erişim tarihi kullanımı, açık erişim lisanslarının belirtilmesi, sık yapılan hatalar ve akademik yazımda bu dergilerin yeri detaylı biçimde ele alınacaktır.
Açık Erişim Dergi Nedir?
Açık erişim dergi, içeriklerinin tamamını ücretsiz olarak internet üzerinden erişime açan bilimsel yayınlardır. Bu dergilerde:
-
Yayınlar abonelik olmadan erişilebilirdir.
-
Okuyucudan ücret alınmaz.
-
Telif hakkı genellikle yazarda kalır.
-
İçerikler Creative Commons gibi lisanslarla korunur.
Örnek açık erişim dergiler:
-
PLOS ONE
-
BMC Biology
-
eLife
-
Frontiers in Genetics
-
Scientific Reports (Nature)
CSE Formatında Açık Erişim Kaynak Gösterimi
CSE stilinde, açık erişim dergiler tıpkı geleneksel hakemli dergiler gibi kaynak gösterilir. Ancak erişim türü (açık erişim) vurgulanmaz; çünkü CSE için önemli olan erişim durumu değil, yayının bilimsel niteliğidir.
Kaynakça Örneği (Ad-Tarih Sistemi):
Yazar Soyadı Adının Baş Harfi. Yıl. Makale başlığı. Dergi adı. Cilt(Sayı):Sayfa aralığı. https://doi.org/xxxx
Örnek:
Özdemir B, Arıkan H. 2023. Urban heat island impact on respiratory health. PLoS One. 18(6):e0287421. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0287421
Metin içi atıf:
(Özdemir ve Arıkan 2023)
CSE’de DOI Kullanımı
DOI (Digital Object Identifier), açık erişim dergilerde en çok kullanılan dijital tanımlayıcıdır. CSE stiline göre açık erişim dergilerde:
-
DOI varsa mutlaka kullanılmalıdır.
-
URL yerine DOI tercih edilmelidir.
-
DOI başında “https://doi.org/” biçiminde yazılmalıdır.
Yanlış:
doi:10.1371/journal.pone.0287421
Doğru:
https://doi.org/10.1371/journal.pone.0287421
Erişim Tarihi Kullanımı
Eğer açık erişim dergi içeriği sabit değilse veya DOI sunmuyorsa, CSE erişim tarihinin belirtilmesini önerir.
Örnek:
Çelik M. 2022. Genetic variation in Mediterranean flora. Front Plant Sci. [accessed 2023 Dec 10]. https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fpls.2022.1011211/full
Creative Commons ve Açık Lisanslar
CSE, kaynakçada Creative Commons lisanslarının belirtilmesini zorunlu kılmaz. Ancak metin içinde kullanılan figür, tablo veya görsel içerikler için bu lisansın türü not edilmelidir.
Metin içi açıklama:
Şekil 2, Creative Commons Attribution 4.0 International lisansı ile yayımlanan (Yılmaz 2022) çalışmadan alınmıştır.
Açık Erişim Yayınların Güvenilirliği
CSE, yalnızca bilimsel, hakemli ve güvenilir açık erişim dergilerin kullanılmasını önerir. Bu nedenle:
-
Predatory (yağmacı) dergilerden uzak durulmalıdır.
-
Yayının ait olduğu derginin DOAJ (Directory of Open Access Journals) gibi dizinlerde taranıp taranmadığı kontrol edilmelidir.
-
Yayıncı kurulu, editör kadrosu, ISSN bilgileri gibi detaylara dikkat edilmelidir.
Sık Yapılan Hatalar
| Hata | Açıklama | Doğru Uygulama |
|---|---|---|
| DOI yerine URL kullanmak | Kalıcı erişim garanti edilmez | DOI tercih edilmeli |
| Açık erişim olduğu için kaynak göstermemek | Bilimsel etik ihlali olur | CSE stiline uygun alıntı yapılmalı |
| DOI’yi eksik yazmak | DOI geçersiz olur | “https://doi.org/” ile başlanmalı |
| Erişim tarihi belirtmemek | İçerik değişebilir | [accessed gün ay yıl] yazılmalı |
Açık Erişim Makalelerde Görsel Kullanımı
Açık erişim makalelerden alınan tablo, grafik ve görseller için CSE şunları önerir:
-
Görsel altına lisans türü ve kaynak bilgisi eklenmeli
-
Yayıncının veya yazarın adı belirtilmeli
-
İzin alınması gerekiyorsa belirtilmeli
Şekil altı örneği:
Şekil 3. DNA metilasyon profili (Kaynak: Yıldız 2023, CC BY 4.0 lisansı ile).
Açık Erişim Dergilerle Literatür Taraması
CSE formatına uygun bir araştırma yaparken, açık erişim dergiler şu yönlerden avantaj sağlar:
-
Geniş veri tabanı erişimi
-
Hızlı yayımlanma süreci
-
Şeffaflık ve etik denetim
-
Açık veri setleriyle entegre olma
Bu avantajlar, akademik çalışmaların güncelliğini artırır ve metin içi atıfların kalitesini yükseltir.
CSE Yazımında Açık Erişim Yayınlar için Örnekler
Makale – DOI’li:
Aydemir T, Koç N. 2022. Salinity tolerance in barley cultivars. BMC Plant Biol. 22(1):114. https://doi.org/10.1186/s12870-022-03456-w
Makale – DOI’siz, URL’li:
Karaca M. 2021. Comparative genomics of Arabidopsis ecotypes. eLife. [accessed 2022 Jun 17]. https://elifesciences.org/articles/75931
Yazılım Desteği ile Açık Erişim Kaynak Yönetimi
Zotero, EndNote ve Mendeley gibi yazılımlar açık erişim dergi kaynaklarını otomatik tanımlar ve CSE formatına göre kaynakçaya ekleyebilir. Kullanım önerileri:
-
DOI ile otomatik kayıt
-
URL doğrulama
-
Kaynak türünü “journal article” olarak tanımlama
-
Creative Commons lisans açıklaması ekleme
Sonuç
CSE sisteminde açık erişim dergiler, bilimsel bilgiye sınırsız erişimi teşvik eden şeffaf ve sürdürülebilir yayın kaynakları olarak öne çıkar. Bu dergilerden alıntı yapılırken, geleneksel hakemli dergilerde olduğu gibi bilimsel ciddiyet, kaynak doğruluğu ve etik kurallar geçerliliğini korur. CSE stiline göre açık erişim kaynak gösterimi yapılırken DOI, erişim tarihi ve doğru dergi biçimlendirmesi gibi teknik detaylara dikkat edilmesi gerekir. Aynı zamanda, predatory dergilere karşı dikkatli olunmalı ve yalnızca güvenilir açık erişim platformlarından faydalanılmalıdır. Bilgiye erişimi kolaylaştıran açık erişim modeli, CSE stiliyle birleştiğinde akademik yazının daha güvenilir, erişilebilir ve etik temelli olmasını sağlar. Öğrencilerden akademisyenlere kadar herkesin bu sistemin sunduğu avantajlardan faydalanarak bilimsel üretimlerini yaygınlaştırması mümkündür.
Akademi Delisi, eğitim ve akademik destek alanında kapsamlı hizmetler sunan öncü bir platformdur. Öğrencilerin akademik başarılarına yön verirken, onları bilgiyle buluşturmayı ve potansiyellerini en üst düzeye çıkarmayı amaç edinmiş bir ekibiz. Sitemiz bünyesinde ödevlerden projelere, tezlerden makalelere kadar geniş bir yelpazede destek sağlıyoruz. Alanında uzman yazarlarımız, öğrencilere özgün içerikler sunarken, aynı zamanda onlara araştırma, analiz ve yazım konularında rehberlik ederek kendilerini geliştirmelerine yardımcı oluyor.
Akademik hayatın zorluklarıyla başa çıkmak artık daha kolay. Akademi Delisi olarak, öğrencilere sadece ödevlerinde değil, aynı zamanda araştırma projelerinde, tez çalışmalarında ve diğer akademik gereksinimlerinde de destek sağlıyoruz. Sunduğumuz kaliteli hizmetler sayesinde öğrenciler zamanlarını daha verimli bir şekilde kullanabilirler. Uzman ekibimiz, her bir öğrencinin ihtiyaçlarına özel çözümler üreterek, onların akademik hedeflerine ulaşmalarına katkı sağlar.
Gelişmiş kaynaklara erişimden akademik yazım kurallarına, araştırma yöntemlerinden kaynakça oluşturmaya kadar her aşamada öğrencilere destek sunan Akademi Delisi, eğitimde yeni bir perspektif sunuyor. Amacımız, öğrencilere sadece geçici çözümler değil, aynı zamanda uzun vadeli öğrenme ve başarıya giden yolda rehberlik etmektir.
açık dergilerde atıf cse açık erişim dergi atıf cse açık erişim dergi cse açık erişim görsel cse açık erişim kaynak doğruluğu açık erişim makale atıf açık kaynak bilimsel yayın açık kaynak makale yazımı açık veri seti cse akademik yazım cse open access atıf yazımı cse open access bmc journal cse atıf cc by 4.0 atıf cse creative commons lisansı cse cse açık erişim cse bibliography open access cse citation open access cse citation yazım kılavuzu cse etik kaynak gösterimi cse ile lisans belirtme cse kaynak düzeni cse kaynak etik kuralları cse kaynakça örneği cse makale örneği cse metin içi open access cse research article format cse stilinde doi kullanımı cse stilinde kaynak ekleme cse style journal article cse url kullanımı doi url cse stili eLife cse yazımı frontiers in cse citation kaynak etik cse açık erişim kaynak gösterme cse stili kaynak yazımı cse open access kaynakça düzenleme cse kaynakça yazımı örnek cse lisanslı görsel cse atıf literatür taraması açık erişim open access citation format open access kaynak gösterme open access makale gösterimi open access pdf citation plos one cse örneği predatory journal cse scientific reports kaynak gösterme ücretsiz makale cse formatı web kaynakları cse